Finse Luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog

De Finse luchtmacht (Fins: Ilmavoimat) werd opgericht op 6 maart 1918 en maakt deel uit van de Finse Defensiemacht. In vredestijd houden ze zich bezig met luchtverdediging, patrouilles en het voorbereiden op mogelijke militaire conflicten.

Ontwikkeling van de Finse luchtmacht in de jaren 1920-1930

De geschiedenis van de Finse luchtmacht begon met Russische vliegtuigen die achterbleven na het uiteenvallen van het Russische rijk. Na de onafhankelijkheidsverklaring in 1917, tijdens de Finse Burgeroorlog, kreeg het Witte Leger vliegtuigen, waaronder de Grigorovitsj M-9 (Ščetinin M-9). Aan het einde van de oorlog had Finland 40 vliegtuigen, waarvan sommige buitgemaakt waren en andere gekocht van bondgenoten, Zweden en Duitsland. In 1919 bood Frankrijk Finland vliegtuigen met wielonderstel aan, wat leidde tot de aankoop van de Breguet XIV en Georges-Levy watervliegtuigen.

In 1926-1927 ontwikkelde Finland de IVL Haukka jager, maar in 1928 besloot men een licentie te verkrijgen voor de productie van de Britse Gloster Gamecock II jager, waarvan 15 exemplaren werden geproduceerd. Tegen 1933 had de Finse luchtmacht zeven squadrons, waaronder jachtvliegtuig-, grondaanval- en marine-eenheden. De jachtsquadrons breidden zich uit en het 24e squadron (Fins: Lentolaivue 24, LeLv 24) ontving Gloster Gamecock jagers, terwijl het 26e squadron (LeLv 26) in 1934 werd uitgerust met Bristol Bulldog vliegtuigen. Voor de Winteroorlog (Fins: Talvisota) concentreerde Finland zich op snelle bommenwerpers. In 1936 werden 18 Bristol Blenheim vliegtuigen besteld, evenals een licentie voor hun productie. Bovendien werden Fokker CX duikbommenwerpers en Fokker D.XXI jagers aangeschaft. De Blenheim bommenwerpers werden actief gebruikt tijdens de Winteroorlog, maar het potentieel van de jagers werd pas veel later volledig benut.

Bij het begin van de oorlog bestond het jachtvliegtuigpark voornamelijk uit dubbeldekkers en verouderde vliegtuigtypen. Finland probeerde Amerikaanse Seversky P-35 jagers te kopen, maar de deal ging niet door. Ook de mogelijkheid om Heinkel He 112 vliegtuigen aan te schaffen werd overwogen, maar ook deze deal ging niet door. De uit Engeland overgebrachte en aangeschafte vliegtuigen, waaronder de Gloster Gladiator, arriveerden, maar veel daarvan gingen verloren in gevechten. De Fokker D.XXI jager, ontwikkeld voor het Nederlandse leger, werd de beste jager van Finland tijdens de Winteroorlog. De Fiat G.50, het enige moderne vliegtuig van Finland, had problemen in de strenge Finse winter. Finland had voldoende middelen, maar kampte met problemen bij de training van piloten en de standaardisatie van munitie. Voor de oorlog was de training van piloten beperkt om kosten te besparen. De diversiteit aan typen en kalibers van machinegeweren zorgde voor problemen met de compatibiliteit van munitie. Piloten werden haastig opgeleid voor de Winteroorlog.

Geschiedenis van het gevechtsgebruik van de Finse luchtmacht

Tijdens de Winteroorlog bereidde de Finse luchtmacht zich voor op de strijd op 7 oktober 1939, en reservisten sloten zich aan bij de oefeningen op 14 oktober 1939. Het conflict begon op 30 november 1939 met massale bombardementen door Sovjetvliegtuigen op 21 steden in Finland. Tegenover ongeveer 5000 Sovjetvliegtuigen had de Finse luchtmacht 17 bommenwerpers, 31 jagers en 54 verkenningsvliegtuigen. De Finse luchtmacht, verspreid over talrijke vliegvelden en verborgen in bossen, ontkwam aan vernietiging door bombardementen. Door het slechte weer begonnen de luchtgevechten pas halverwege december. De Finse luchtmacht probeerde vooral Sovjetbommenwerpers tegen te houden en verdedigde zich met jagers.

In de interbellumperiode breidde het luchtvaartpark van de Finse luchtmacht zich uit, hoewel oudere vliegtuigtypen naar opleidingsunits werden overgebracht of werden afgeschreven. De uitrusting van de luchtmacht verbeterde ook aanzienlijk in deze periode. De Finse luchtmacht streefde aanvankelijk naar luchtoverwicht en richtte zich later op verdediging met behulp van jagers. Het Amerikaanse jachtvliegtuig Brewster B-239 was de belangrijkste jager van de Finse luchtmacht tot 1943, met een indrukwekkende overwinning-verliesverhouding van 32:1. De Bristol Blenheim bommenwerpers en de Duitse Dornier Do 17 en Junkers Ju 88 werden ingezet om de bombardementscapaciteit te versterken. De Finse luchtmacht had een divers vliegtuigpark, waaronder de Hawker Hurricane en zelfs de I-153, overgebracht door Duitsland uit buitgemaakte vliegtuigen. Pogingen om eigen jagers te produceren, zoals de VL Humu en VL Pyörremyrsky, waren niet succesvol vanwege moeilijkheden. De Duitse Messerschmitt Bf 109 verving pas in 1943 de Brewsters.

Tijdens de oorlog vernieuwden zowel Finland als de Sovjet-Unie hun bewapening. Het Duitse Kuhlmey-detachement (Duits: Gefechtsverband Kuhlmey) speelde een belangrijke rol in de ondersteuning van grondtroepen. De Sovjet-Unie ontving Lend-Lease vliegtuigen zoals de Airacobra en Hurricane, maar hun eigen vliegtuigen, zoals de MiG-3 jagers, LaGG-5 en Il-2 aanvalsvliegtuigen, presteerden beter. De Sovjet luchtbombardementen luidden het begin in van de Vervolgoorlog (Fins: Jatkosota) na de radiotoespraak van Hitler. De Finse luchtmacht voerde een verdedigende strategie uit tijdens de Sovjetbombardementen op industriesteden en een offensieve strategie in de buurt van Leningrad, waarbij ze zich concentreerden op het doorsnijden van de Murmansk communicatie-lijn. Duitsland leverde alleen Bf 109 jagers in 1943, wat leidde tot vertragingen in het onderhoud door een gebrek aan gereedschap. In 1944 werden de luchtgevechten ingewikkelder met het begin van het Sovjetoffensief. De Sovjet-Unie probeerde de oorlog te keren met een driedaags bombardement op Helsinki, maar luchtafweer en voortijdige bommenladingen verstoorden de aanval. Tijdens de slag bij Tali-Ihantala hielp de Duitse Luftwaffe om het belangrijkste Sovjetoffensief af te slaan.

Na de wapenstilstand met de Sovjet-Unie verplichtte Finland zich om de Duitse troepen van zijn grondgebied te verdrijven. De Lapland Oorlog (Fins: Lapin sota) begon in september 1944 en duurde tot april 1945. Het luchtvaartgroep Sarko (Fins: Lentoryhmä Sarko), geleid door kolonel Olavi Sarko, werd geactiveerd om tegen de Duitse troepen te vechten. De Duitsers trokken zich terug uit Karelië, Hanko en Pori tot 15 september 1944. De Finnen werden geconfronteerd met uitdagingen, waaronder het beperkte aantal vliegvelden en beschadigde belangrijke bases. De Duitsers hadden goed uitgeruste vliegvelden in Kemi en Rovaniemi. Het conflict escaleerde in oktober, wat leidde tot de verovering van de luchthaven van Kemi door de Finnen. Slecht weer beïnvloedde de operaties in november, wat leidde tot een afname van de gevechtscapaciteit van de luchtmacht. Tegen december was de demobilisatie voltooid. In januari 1945 werden er meer operaties uitgevoerd tegen de Duitse troepen vanwege de eisen van de Sovjet-Unie. Vliegdagen waren beperkt in februari en maart. De laatste gevechtsmissie vond plaats op 4 april 1945, en tegen 25 april hadden de Duitse troepen het Finse grondgebied verlaten en waren ze teruggetrokken naar Noorwegen. De Finse luchtmacht leed minimale verliezen, maar werd geconfronteerd met weersuitdagingen en bereikte beperkte resultaten in bombardementsoperaties tijdens de Lapland Oorlog.

Camouflage van de Finse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte de Finse luchtmacht diverse geïmporteerde en buitgemaakte vliegtuigen: Britse, Duitse, Italiaanse, Franse, Nederlandse, Zweedse en Amerikaanse toestellen. In het begin behielden deze vliegtuigen hun originele kleurenschema’s, waaronder het Britse Temperate Land-schema, Franse camouflagepatronen in verschillende kleuren op vliegtuigen zoals Caudron en Morane-Saulnier, evenals Nederlandse kleuren. De vliegtuigen van Zweedse vrijwilligers uit het vliegregiment 19 (Zweeds: Flygflottilj 19, Fins: Lentorykmentti 19 of LentoR 19) bleven ook in hun originele kleuren.

De Finse leiding streefde echter naar een uniforme camouflageschema. Tijdens reparaties en onderhoud werden de bovenste oppervlakken van de vliegtuigen in olijfgroen geschilderd. In 1941 werd een nieuw tweekleurig camouflageschema ingevoerd met zwarte vlekken op een olijfgroene achtergrond. In de winter werden de zwarte vlekken vaak bedekt met afwasbare witte verf.

In 1942 werd een nieuwe lichtblauwe kleur goedgekeurd voor de onderkant van de vliegtuigen. Duitse vliegtuigen zoals de Bf 109, Junkers Ju 88 en Dornier Do 17 behielden meestal hun oorspronkelijke Duitse camouflage, hoewel sommige bommenwerpers later een Finse kleuring kregen.

Een opvallend kenmerk van de Finse camouflage tijdens de oorlog waren de felgele markeringen voor snelle identificatie, zoals afgesproken door de Asmogendheden voor het Oostfront om vriendelijk vuur te voorkomen. Finse vliegtuigen hadden gele motorneuskappen, vleugeleinden aan de onderkant en gele banden rond de romp. Deze markeringen verschenen in het begin van de Vervolgoorlog in juni 1941 en werden afgeschaft toen Finland in 1944 de kant van de Geallieerden koos, wat het begin van de Laplandoorlog markeerde.

Camouflagekleuren van de Finse luchtmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog

De Finse luchtmacht had een gevarieerd vliegtuigpark, bestaande uit Britse, Duitse, Italiaanse, Franse, Nederlandse, Zweedse en Amerikaanse vliegtuigen. De camouflage van deze vliegtuigen was ook divers: kleuren uit verschillende systemen zoals MAP en RLM werden gebruikt, evenals Franse, Italiaanse en Nederlandse kleuren die overeenkwamen met de herkomst van de vliegtuigen. Naarmate de camouflagepatronen uniformer werden, werden originele Finse tinten steeds meer verspreid.